سالشمار زندگي دكتر عباس زرياب خويي

تهيه و تنظيم : محمد شكراله زاده

1298ـ تولد در 22 تيرماه، شهر خوي.

1303ـ شروع به آموزش قرآن و آموزش كل قرآن طي 2 سال در مكتبخانه.

 1305ـ  شروع به تحصيل در مقطع ابتدايي در شهر خوي.

1316ـ عزيمت به شهر قم و اقامت شش ساله براي تحصيل علم نزد علماي طراز اول قم.

1318ـ شروع به آموزش درس شرح منظومه حاج ملا هادي نزد امام ( ره ).

1322ـ نوشتن و چاپ مقاله با عنوان " اسرار التوحيد في مقامات ابن سعيد " در نشريه فرهنگ ايران زمين .

ـ بازگشت از قم به خوي بدليل بيماري پدرش .

1324ـ مهاجرت از خوي به تهران .

1327ـ نوشتن مقاله با عنوان " صاحب بن عباد در نظر يك مخالف " و چاپ در مجله يغما.

ـ اشتغال در كتابخانه مجلس شوراي ملي.

ـ اخذ مدرك ليسانس از دانشكده الهيات دانشگاه تهران.

1328ـ چاپ مقاله در نشريه دانش با عنوان " كتابخانه مجلس شوراي ملي" .

1329ـ نوشتن مقاله با عنوان " قصيده‌اي از ابن سينا " و چاپ در مجله يغما .

1331ـ نوشتن و چاپ مقاله در مجله مهر با عنوان " يك مناظر درباره احكام نجومي" .

1332ـ نوشتن مقاله با عنوان " در استماع گمان " در نشريه مهر .

ـ چاپ مقاله در نشريه سخن با عنوان " كتاب جامع الحكمتين .

ـ چاپ مقاله در نشريه سخن با عنوان " رساله در حقيقت سلسله موجودات و تسلسل اسباب و مسببات.

1333ـ نوشتن مقاله با عنوان " مخارج الحروف " و چاپ در نشريه سخن.

ـ چاپ مقاله با عنوان" تاريخ ادبيات در ايران " در نشريه سخن.

ـ نوشتن و درج مقاله با عنوان "تاريخ مذاهب اسلام يا ترجمه الفرق بين الفرق" در نشريه سخن.

ـ چاپ مقاله با عنوان " داستان كشته شدن مجدالدين بغدادي " در نشريه يغما.

ـ چاپ مقاله با عنوان " كتاب تاريخ افرنج از جامع التواريخ " در نشريه سخن.

1334ـ نوشتن و در ج مقاله با عنوان " مثنوي تحفه العراقين " در نشريه سخن.

ـ چاپ مقاله با عنوان " مقدمه تحفه الخواطر و زبده النواطر يا تحفه العراقين " در نشريه سخن.

ـ نوشتن و درج مقاله با عنوان " قنديه "در نشريه سخن.

ـ ترجمه مقاله از زبان انگليسي و چاپ در نشريه يغما با عنوان " خوارزم قديم يك مملكت افسانه اي.

ـ اخذ بورس مطالعه و تحصيل از بنياد هومبولدت واقع در آلمان غربي.

ـ شروع به تحصيل به مدت 5 سال در شهرهاي ماينز، فرانكفورت و مونيخ .

1335ـ ترجمه كتاب تاريخ فلسفه نوشته ويل دورانت از زبان انگليسي (چاپ دوازدهم 1374).

1337ـ نوشتن و درج مقاله با عنوان " ديوان عبدالواسع جبلي " در نشريه سخن.

ـ چاپ مقاله با عنوان " كتاب السموم و دفع مضارها " در نشريه راهنماي كتاب.

ـ بازگشت به ايران و شروع بكار در كتابخانه مجلس سنا.

1339ـ درج مقاله در نشريه سخن تحت عنوان " اخلاق محتشمي.

ـ نوشتن و درج مقاله با عنوان ديوان شاه اسماعيل خطائي " در نشريه راهنماي كتاب.

ـ تدوين رساله دكتري با عنوان " گزارش درباره جانشينان تيمور برگرفته از كتاب تاريخ كبير جعفري " زير نظر پرفسور رويمر و پرفسور شل از ايران شناسان مشهور آلمان.

ـ اخذ مدرك دكتري در رشته تاريخ و فلسفه از دانشگاه يوهانس گوتنبرگ شهر ماينز.

ـ شروع به تدريس زبان و ادبيات فارسي در دانشگاه بركلي كاليفرنيا به دعوت پرفسور هنينگ.

1340ـ نگارش و چاپ مقاله تحت عنوان " رساله سه اصل " در نشريه راهنماي كتاب.

1341ـ نگارش و چاپ مقاله تحت عنوان " غرالحكم و دررالكلم " در نشريه راهنماي كتاب.

1343ـ نوشتن و درج مقاله با عنوان " انتقال علوم يوناني به علم اسلامي "در نشريه راهنماي كتاب.

ـ انتخاب بعنوان پرفسور دائمي از طرف دانشگاه بركلي و دعوت به همكاري دائمي با دانشگاه بركلي.

1344ـ ترجمه كتاب لذات فلسفه نوشته ويل دورانت از زبان انگليسي (چاپ نهم 1374).

ـ ترجمه مقاله و چاپ در نشريه راهنماي كتاب نوشته گ.ر.ماير با عنوان " كتيبه اورارتو به خط ميخي در ماكو.

ـ ترجمه مقاله و چاپ در نشريه راهنماي كتاب نوشته هانس فون مژيك با عنوان " نسخه خطي فارسي بلخي اصطخري.

ـ شروع به تدريس در دانشگاه تهران.

 1345ـ نوشتن و چاپ مقاله با عنوان " تفسير قرآن پاك " در نشريه يغما.

1349ـ نگارش مقاله در يادنامه تقي زاده با عنوان " تقي زاده آنچنانكه من شناختم.

1350ـ تاليف كتاب با نام "اطلس تاريخي ايران.

ـ درج مقاله با عنوان " تاريخ نگاري بيهقي " در مجله دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه مشهد.

ـ چاپ مقاله با عنوان " چند پاسخ درباره تاريخ ايران " در نشريه فرهنگ و زندگي.

ـ نوشتن و چاپ مقاله با عنوان" سه نكته درباره رشيدالدين فضل الله.

ـ نوشتن و چاپ مقاله با عنوان " مورخان ايران در دوره اسلامي.

1352ـ نوشتن مقدمه بر كتاب " فتوحات همايون " نوشته سياقي نظام .

1354ـ نوشتن كتاب " تاريخ ساسانيان.

 ـ درج مقاله در نشريه تلاش تحت عنوان " درباره تاريخ و تحقيقات.

ـ انجام مصاحبه و درج در نشريه كاوه با تيتر " گفتگو با استاد تاريخ.

ـ ترجمه مقاله از زبان آلماني با عنوان " فريتزولف" نوشته هانس شدر و چاپ در نشريه يغما.

ـ نگارش مقاله با عنوان " نامه هاي موجود از امير كبير " در مورد امير كبير و دارالفنون.

1355ـ نوشتن مقاله تحت عنوان " فردوسي و طبري " و چاپ مجدد در نشريه يغما در ارديبهشت ماه و نشريه سيمرغ در اسفند ماه همين سال.

ـ چاپ مقاله با عنوان " درباره كتاب " در نشريه كتاب و كتابخانه.

ـ نگارش و چاپ مقاله در مورد استاد مينوي با نام " درباره مجتبي مينوي " در نشريه سخن.

1356ـ نوشتن و درج مقاله در مجله تاريخ تحت عنوان " نام يكي از هفت خاندان بزرگ دوره پارتي و ساساني.

ـ چاپ مقاله در نشريه يغما با عنوان " افسانه فتح الحضر در منابع عربي و شاهنامه.

ـ نگارش مقاله با عنوان " جامعيت مينوي" پانزده گفتار درباره مجتبي مينوي.

ـ نگارش و چاپ مقاله با نام " درباره محمد ابراهيم باستاني پاريزي " در نشريه راهنماي كتاب.

1358ـ ترجمه كتاب " تاريخ ايرانيان و عربها در زمان ساسانيان " نوشته تئودور نولدكه از زبان آلماني.

1360ـ آغاز همكاري با دايره‌المعارف تشيع، بنياد دايره المعارف اسلامي و مركز دايره المعارف بزرگ اسلامي.

1362ـ چاپ مقاله در نشريه آينده تحت عنوان " سوگند نامه جهان پهلوان.

1363ـ نوشتن و چاپ مقاله با عنوان " ديو مسلمان نشود/ ديو سليمان نشود " در نشريه آينده.

ـ چاپ مقاله در نشريه معارف با عنوان " غزالي و ابن تيميه .

1365ـ چاپ مقاله با عنوان ملاحظاتي درباره سلسله بادوسپانيان طبرستان " در نشريه تحقيقات اسلامي.

1366ـ نگارش مقاله تحت عنوان " سازمان اداري ايران در زمان حكومت ايلخانيان " و چاپ در نشريه باستان شناسي و تاريخ.

ـ نگارش و چاپ مقاله در نشريه تحقيقات اسلامي با عنوان " بداء در كلام اسلامي و ملاحظاتي تازه در حل آن.

ـ درج مقاله در نامواره دكتر محمود افشار با نام " سخني درباره منشات قائم مقام.

ـ ترجمه مقاله از زبان آلماني با عنوان " ديوانگان در آثار عطار " نوشته هلموت ريتر و چاپ در نشريه معارف.

1367ـ درج مقاله تحت عنوان " پارادوكس هاي نظام " در نشريه تحقيقات اسلامي.

1368ـ تاليف كتاب در مورد شرح مشكلات ديوان حافظ با نام " آئينه جام.

ـ چاپ مقاله در كتاب سخن با نام " لعبت بازي، بازي خيال، شب بازي.

1369ـ نگارش مقاله تحت عنوان " نكاتي درباره مقنع.

1370ـ تاليف كتاب با نام " سيره رسول‌الله (ص).

ـ چاپ مقاله در نشريه ايران نامه با نام " نگاهي تازه به مقدمه شاهنامه.

ـ چاپ مقاله در يادنامه مهدي اخوان ثالث با نام " در سوگ اميد.

ـ تصحيح، تحشيه و نوشتن مقدمه بر كتاب" الصيدنه في الطب " نوشته ابوريحان بيروني.

ـ ترجمه مقاله از زبان آلماني با عنوان " ايرانيان و عربها " نوشته تئودور نولدكه و چاپ در نشريه آينده.

1371ـ نگارش و چاپ مقاله با عنوان " برهان " در نشريه تحقيقات اسلامي.

ـ درج مقاله در روزنامه همشهري با عنوان " زمينه هاي تاريخي و اجتماعي بعثت.

ـ درج مقاله با عنوان " مرد دو هزار و پانصد ساله " در كتاب سخن.

ـ درج مقاله با عنوان " مصالح ايران كه به ميدان مي آمد شعوبيه محض جلوه مي‌كرد " در كتاب سخن.

ـ نگارش مقدمه بر ديوان آقاسي.

1372ـ نگارش و چاپ مقاله در نشريه هستي با عنوان " پاسخ، نظرخواهي درباره فرهنگ گذشته و نيازهاي امروز.

ـ چاپ مقاله در دنياي سخن با عنوان " پرچمدار فرهنگ ملي ايران در گذشت.

1373ـ تهذيب و تلخيص كتاب " روضه الصفا " نوشته محمدبن خاوند شاه بلخي.

ـ چاپ مقاله در نشريه تاريخ و فرهنگ معاصر با عنوان " تاريخ نگاري در ايران.

ـ روز 14 بهمن در سن 75 سالگي جان به جان آفرين تسليم و نقاب در خاك كشيد.

استاد زرياب خويي از سال 1360 با دايره المعارف ها و بنياد هاي گوناگون همكاري مستمر داشتند كه مقالات زير حاصل بخشي از تلاشهاي وي در زندگي سراسر تحقيق و پژوهشش به شمار مي‌رود:

 1ـ  دايره المعارف فارسي (جلد دوم):

شكاكيت ـ  شلاير ماخر، فريدريش ـ ارنست دانيل ـ شيخيه ـ شيعه ـ صُبّه ـ صدور كثرت از وحدت ـ عاقل و معقول ـ عالم ـ عرب ـ عقل ـ فارابي ـ فخر رازي ـ فرشته ـ فضيلت ـ فقه ـ فلسفه ـ فلوطين ـ فيثاغورس ـ فيشته ـ قادسيه ـ قانون ـ قانونشناسي ـ قرآن ـ قرامطه ـ قرباني ـ قريش ـ قضا و قدر ـ  قياس ـ قيامت ـ  كانت، ايمانوئل ـ كراميت ـ كرتيرـ كردهاـ كلام ـ گاهشماري ـ گنوستيسيم ـ لاادريه ـ لابشرط ـ لاضرر و لاضرار ـ لاك ـ لامتري ـ لايپ نيتز ـ  لحيان ـ لعان ـ لنين ـ لوتسه ـ لوكرتيوس ـ ليله القدر ـ مابعدالطبيعه ـ ماترياليسم ديالكتيك ـ مارب ـ ماكسيم گوركي ـ مالبرانش ـ مانويت ـ ماني ـ مبادي يقيني برهان ـ مثل ـ مجرد ـ محمد(ص)ـ مدرنيسم ـ مدينه ـ مذهب ـ مرابطون ـ مزدك ـ مشائي ـ معاويه ـ معتزله ـ مغول ـ مفهوم ـ مقنع ـ مقولات- مكه- ملاصدرا- موسي- موسي بن ميمون ـ مهرپرستي ـ نظام- نفس زكيه ـ نوافلاطوني ـ نوكانتي ـ نيچه ـ وحدت وجود ـ هگل ـ هيدگر

  2ـ دانشنامه ايران و اسلام:

آذربيجان (تكمله )ـ آغاجي ـ آغاجي، ابوالحسن

3ـ دايره‌المعارف بزرگ اسلامي:

 آذربايجان ـ آرپاخان ـ آسفي ـ آق سنقربرسقي ـ آقوش اشرفي ـ آقوش افرم ـ آياس پاشا ـ آيوازـ اباقاخان ـ ابراهيم بن سيار نظام ـ ابليس (در قرآن)ـ ابن تيميه ـ ابن حجرـ ابن راوندي ـ ابن فورك ـ ابن مقفع ـ ابوسعيد گورگان

4ـ دايرة المعارف تشيع:

 احمديليان ـ آبش خاتون ـ ابراهيم بن عبدالله المحض ـ ابن ابي الحديد ـ ابن اسحاق ـ ابوالاسود د‍ؤلي ـ ابوذر غفاري ـ ابوطالب بن عبدالمطلب ـ ابوموسي اشعري ـ احمدبن حنبل ـ امام علي بن ابي طالب اميرالمؤمنين ـ امام حسن مجتبي (ع)ـ امام حسين (ع)ـ امام محمد باقر(ع) ـ امام صادق(ع)ـ امام رضا(ع)ـ امام جواد (ع)ـ امام هادي (ع)ـ امام حسن عسكري (ع)ـ امام زمان (عج)

5ـ دانشنامه جهان اسلام:

 باب ـ باباافضل- بابافرج تبريزي ـ بابك خرمدين ـ بابل ـ بابلسرـ بادوسپانيان ـ باران از نظر دانشمندان اسلام ـ باروسماـ باروسي ـ بازبدي ـ باطرقاني ـ باعربايا ـ باعيناثاـ باغنوي ـ باقلاني ـ باكاليجارـ باكوئي، ابوعبدالله محمدـ بالكان [ترجمه از انگليسي] ـ بانت سعادـ باندرمه [ترجمه از انگليسي] ـ بانويه، ابوجعفرـ بايزيد بسطاميـ بجكم [ترجمه از انگليسي]ـ بدعيه ـ برائت (2) [ترجمه از انگليسي]ـ بركوكيه ـ برهان [ترجمه از فرانسه]ـ برهان ـ برهان تناهي ابعادـ بزيغيه (بزيعيه)ـ بِسْني [ترجمه از انگليسي]ـ بشربن معتمرـ بقليه يا نقْليه ـ بقيه الله ـ بكرْيه ـ بكيربن ماهان ـ بلو [ترجمه از انگليسي]ـ بوسفر، تنگه [ترجمه از انگليسي]ـ بيات [ترجمه از انگليسي]ـ بيانيه ـ بيهسيه ـ حضالت [ترجمه از انگليسي]ـ سِكِسِك ابزه [ترجمه از انگليسي]

6-  ايرانيكا:

- “Bukayr B. Maham Marvazi”, Encyclopaedia Iranica, vol. IV, London 1990, p.332. - “Chobanids”, (with chales Melville), Encyclopaedia Iranica, vol. V, Costa Mesa 1992, pp. 496-502.

با اندكي تلخيص از: روزنامه جام جم دوشنبه 14 بهمن 1387