اويونلار

علي ظفرخواه

هاچمامينمك

ايكي اوزون آغاج، كي هره‌سي نين آشاغي هاچا اولار (هاچاسي تقريباً بير قاريش يئردن اوجا). هر آغاجي بير الده ساخلايار، هر قيچيني بير هاچاياقويار و آغاجين دابانلاري اوسته اويونچو يئريير.

آتيمين باشي قيزيل

اويونچولارين سايي جوت اولمالي دير. اگر ايكي نفر اولارسا، بيري داليني ديوارا داياييب اه ييلر و ايكينجي‌سي اونون بئلينه مينيب (آت كيمي) و ديـيـر: آتيميــن باشي قيزيل گـ ... قيزيل، آلميـشام سكسان تومنه، وئرمه‌رم دوخسان تومنه. اويونچولار چوخ اولارسا جوت ـ جوت بيري بيريني مينيب ديوار ديبينه دوزولرلر.

ائششه‌يي سوواردين؟

بيري يولداشي نين قولاغيندان ياپيشيب ديير: ائششه‌يي سوواردين؟ جواب وئرر: سووارديم. سوروشار: نه سويويلا؟ جواب وئره‌رسه سويوق سويويلا، قولاغيني برك بوروب و دييه‌جك: آغيزي دوندو، آغيزي دوندو. جواب وئره‌رسه: ايسدي سويويلا، يئنه قولاغيني بوروب دييه‌جك: آغيزي ياندي، آغيزي ياندي. دييرسه: ايليق سويويلا، قولاغيني بوراخار. بعضي لري يئنه قولاغيني بورار و ديير: اوره يي بولاندي، اوره يي بولاندي.

سيليم سوپوروم؟

بير اوشاق خبرسيز دالدان گلر، ال لريني يولداشي‌نين گؤزلرينه قويار و سوروشار: سيليم، سوپوروم؟ جواب وئره‌رسه: آللاها باغيشلا، ال لريني چكه‌جك.

ده‌ده م منه كور دِئييب

بير اوشاق الينه بير آغاج آلار، گؤزلرين يومار، آغاجي هر طرفه توولايار و ديير: ده‌ده‌م منه كور دئييب، هر گلنه وور دئييب. يولداشينا ده يرسه، البته كي دؤنوب ساواشاجاق.

ال وئريب چكيشمك

مستقيم بير جيزيق چكرديلرو جيزيغين هر طرفينده بير نفر آياغين جيزيغا قوپار، ساغ ال‌لرين بير ـ بيرينه وئريب چكرديلر. هانسي‌نين گوجو چوخ اولارديسا مقابل طرفي چكيب اؤز طرفينه گتيره‌ردي.

پيشيبدي

بو اويونو يئكه ـ يئكه گنج‌لرده اوينايارلار. ايكي نفر ال ـ‌اله ياپيشار، قالان اويونچولار دييرلر: پيشيبدي! و چاليشارلار فرصا تاپيب ال‌لري‌نين شاپباسيلا او ايكي نفري ووروسنلار. او ايكي نفرده قاوالايار تا اويونچولارين بيريني توتسونلار و سعي ائده‌رلركي بير ـ بيرلريندن ايريلماسينلار. يوخسا ال‌لري بير ـ بيريندن اوزولرسه، تك ليكده هر كيمي توتارسالار كوْو دئييل و هره سين بير يئرده باسيب دؤيه جك‌لر تا گوج بيللاهلا گليب يئتي دن ال ـ اله وئرسينلر. بو ايكي نفر هر كيمي توتارسالار او گره ك اؤزونه بير يولداش تاپيب بو ايكي نفرين يئريني توتسونلار. بو اويون چوخ تحركلي و خشونتلي دير.

تؤپادان توپايا

موغانين مركزي گئرمي شهرينده بو اويونو اوينايارلار. اويونچولار بؤلونوب توپا ـ توپا معين فاصله لرده دورارلار. هر توپادا اوچ يا دورد نفر ال ـ اله ياپيشيب دايره دورارلار و بير نفرده اونلارين اورتاسيندا دورار. ايكي نفر ائشيكده بيري‌نين الينده قاييش او بيريسي ني قاوالاييب وورماق ايسته‌ير. اودا قاچار بير توپانين آراسينا تپيلر. اورتاداكي اويونچو گره‌ك توپادان چيخسين. ايندي قاليب زيره‌ك لييينه كي تئچه قاييش يئيينجه اؤزونو باشقا توپانين آراسينا سالسين. او توپانين دا آراسينداكي چيخيب باشقا توپادا اؤزونه يئر ائتمه‌ لي دير. بئله ليك له اويون ادامه تاپار.

اوروس آتديرماسي

بو اويونوم. توتونچيان، مرندده دئييلن كيمي »اوزون آتديرما« آدي يلا اؤز فارسجا يازديغي كيچيك كتابيندا قئيد ائديب‌دير. بو اويون تقريباً اوتوز بئش ايل بوندان قاباق خوي دا موْد اولدو. بوزامانا كيمي بو اويونون خوي دا آد ـ بحثي يوخ ايدي.

قاريش آتماق

ايكي نفر پول لاريني يئره دوشرلر. هر بيريسي اؤزونون يا طرفين مهارت و باشاريغي‌ني ذهنينده گؤتور ـ قوي ائدر، فاصله‌ني نظرده الاراق هره اؤز نوبه سينده پول‌لاري‌نين يئريني‌ده ييشرلر. ائله كي بيري فاصله ني مناسب گؤردو، پولونو گؤتورر و طرفين يئرده كي پولونو توشلاييب آتار. اگر بير قاريشدان يا تعيين اولونان اؤلچودن فاصله سي آز اولارسا، طرفين يئرده كي پولونو گؤتورر. يوخسا اؤز پولونودا اودوزار.

پول چؤنده‌رمه

اويونچولار هره‌سي مساوي مبلغ پول اوست ـ اوسته قويارلار. نوبه ايله باشقا بير سكه ني پول لارا وورار، هر سكه‌ني چؤنده ره بيلرسه اؤزونونكو ائدر.

 

قايناق: آذربـايجان فولكلوروندان ـ فولكلور خزانه‌سي/ توپلاياني: ع . ظفرخواه