دوهفته نامه دارالصفا

آشنايي با دنبلي ها و خدمات آنها

قسمت 31

امير دنبلي

www.donboli.info

شيخ احمد بيگ دنبلي

شيخ احمد بيگ فرزند نظرعلي خان، معاصر امير تيمور و تراكمه بوده است. زماني كه امير تيمور براي اولين بار به ايران لشگركشي كرد شيخ احمد بيگ در شهر سلماس از وي پذيرائي نمود و به تمامي لشگريان وي انعام داد. در لشگركشي دوم اميرتيمور نيز شيخ احمدبيگ براي حفظ ولايات خود به استقبال وي رفت و در لشگركشي وي به سمت غرب تا موصل همراه اميرتيمور بود ولي وي به اموال و خزائن احمدبيگ طمع كرده اورا محبوس نمود و آزادي او را مشروط به تحويل كوتوال گنگ دز و لار و قلعه كيقباد كه از جانب وي تعيين شده بود دانست. اكراد تحت امر شيخ احمدبيگ شبانه به اردوي تيمور شبيخون زده و او را آزاد كردند.

چون اوزون حسن آق قويونلو سلطنت ايران را بدست آورد و دشمنان خود را از ميان برداشت متوجه كردستان شد. امراي كردستان از جنگها و منازعات مدعيان سلطنت در ايران استفاده كرده و خودسر شده بودند .اوزون حسن بيگ،  صوفي خليل و عربشاه بيگ را كه از سرداران معروف تركمانان بودند مامور كمك به شيخ احمد بيگ در تسخير ولايت حكاري مامور كرد. شيخ احمد بيگ با نيروهاي كمكي بطور ناگهاني بر سر ساكنين حكاري كه از كردان بودند تاخته و آن سرزمين را متصرف گرديد. وي شيخي با فضل و كمال بود و ديوان خواجه حافظ شيرازي را به كردي ترجمه كرد. قلعه هاي متعدد در كوهستانهاي حكاري بنا كرد.به نوشته تاريخ ظفرنامه كردستانات وشام و ارمن و بخشي از آذربايجان در تصرف او بود.

شيخ احمد بيگ در سال 877 قمري درگذشت و در مقبره خود واقع در كوهستان حكاري مدفون است. بعد از فوت وي شيخ بهلول بنا به وصيتش جانشين وي گرديد. خانواده هاي اميرانلو نيز از اعقاب او ميباشند.

امير بهلول  دنبلي

حاجي بيگ

امير بهلول فرزند شيخ احمدبيگ ملقب به امير قليچ و معروف به حاجي بيگ و معاصر تراكمه بود. همسر وي خواهر اوزون حسن آق قويونلو بود.ديگر خواهر اوزون حسن همسر سلطان جنيد صفوي بود. همچنين حسن پادشاه دو دختر خود را نيز بعقد امير رستم پسر حاجي بيگ و سلطان حيدر پسر سلطان جنيد درآورده بود. در حقيقت اتحاد و اتفاق دنبلي ها و صفويان از اينجا آغاز ميشود كه تا زمان انقراض سلطنت صفويه كماكان ادامه داشته و در طول تاريخ آن سلسله، امراي دنبلي همواره از متحدان بزرگ و مورد اعتماد آنها بوده اند. روي اين اصل است كه قاموس مينويسد «درزمان ظهور مشايخ صفوي و پادشاهان اين سلسله دنابله با ايشان موتلف و متفق بودند عده اي از محدثين و رواة مذهب اثنا عشري از دنابله بوده اند. محمد ابن وهبان دنبلي بواسطه كميل ابن زياد از حضرت اميرالمومنين(ع) حديث روايت مي كنند» بنابراين نظريه رياحي در كتابش موسوم به تاريخ خوي كه مينويسد «سلمان خان اول كسي است كه در اجراي سياست هاي صفويه، افراد ايل دنبلي را به اين مذهب فرا خواند» كاملا" مردود است.

اميربهلول تمامي مناطق دزري را تا كوه پرد در كرمانشاه و قلعه هاي مستحكم دنبل، پرد و كيقباد را در تصرف خود داشت تابع دولت ايران و همواره با سلاطين رومي در ستيز بود تا اينكه دو طرف مخاصمه قرار بر تعيين مرز و پايان جنگ گذاشتند. وي كه نماينده دولت ايران بود در داخل چكمه هاي خود خاك ايران ريخت و وقتي چند منزل داخل خاك روم گرديد از اسب پياده شد و قسم ياد كرد كه الان بر روي خاك ايران ايستاده ام و همان محل مرز ايران و روم تعيين گرديد. در جنگ اوزون حسن و سلطان ابوسعيد تيموري، سپهسالار قشون حسن پادشاه بود و به اتفاق برادرش راه را بر تيموريان بست و رشادتهاي زيادي از خود نشان داد.جهان نما مي نويسد:«آن امير در آن روز رزمي داد كه نام نام آوران عالم را از صفحه روزگار بشست وآن لشكر آزموده بزرگ را كه سلطان ابوسعيد آورده بود معدودي بسلامت رستند.» همچنين در كتاب فوق بيان گرديده حسن پادشاه نامه دوستانه اي كه عنوانش «برادر ارجمند كامكار امير قليچ خان ميرميران و سپهسالار سپاه همواره قرين سلامت و همنشين سعادت باشند» بود به امير بهلول نوشته بود و همين نامه بدست يكي از يكانلوهاي طايفه دنبلي افتاد و بعداز چندي ابراز نموده ادعاي سيادت كرده چند هزارخانه اسم خود را سيد گذاشته و هر سال مبلغي از مسلمانان بعنوان خمس دريافت ميكردند.

در سال 854 خورشيدي كه  سلطان حيدر صفوي طبرستان و داغستان را متصرف شد و عازم تسخير گرجستان گرديد. سلطان خليل شيروان شاه از اميربهلول استمداد نمود ولي وي باطنا" بواسطه قرابت واتحاد و مسلك مذهبي متمايل به سلطان حيدر بود و به حمايت از او وارد جنگ شد و در ميدان نبرد به شهادت رسيد وبنا به وصيت خود درقله كوهي بلند درمنطقه سكمن آباد خوي مدفون گرديد و آن كوه به حاجي بيگ معروف شده امروزه آن محل را  ييلاق حاجي بيگ مي نامند.

امير رستم  دنبلي

ملقب به شاه وردي بيگ

امير رستم ملقب به شاهوردي بيگ فرزند امير بهلول حاجي بيگ و خواهرزاده حسن پادشاه بود. در منابع تاريخي از جمله تاريخ اخشيدي لقب او را شاه علي بيگ هم نوشته اند. وي در زمان قتل پدر يازده ساله بود و امارت طايفه دنبلي به وي منتقل گرديد. امير رستم سرداري شجاع و همانند پدرش سپهدار لشگر اوزون حسن آق قويونلو بود و از سلطان حيدر صفوي اذن ارشاد داشته است.

به نوشته تاريخ اخشيدي زماني كه سلطان محمد فاتح براي اولين بار عزم ايران نمود، حسن پادشاه و امير رستم از تبريز به سمت حلب رفته و آن منطقه را تاراج نمودند. سلطان روم نيز كه در موصل بوده بدنبال اين تاراج بسمت آذربايجان حركت كرده و بزرگان آق قويونلو را تاراج نموده و در منطقه سكمن آباد خوي اردو زدند. امير رستم در محلي كه بعدا" بنام «شاهوردي چاپان» معروف گرديد، به اردوي دشمن شبيخون زده و آنها را پراكنده نموده، خزاين و سلاحهاي دشمن را به غنيمت گرفت.

در حمله دوم سلطان محمدفاتح به ايران،  حسن پادشاه به سرداري امير رستم و سلطان حيدر صفوي با سپاه ده هزار نفري مقابل وي صف آرائي كردند و بعد از گذشت چند ساعت از جنگ سپاه عثماني را منهزم ساخته تمامي اموال و سلاحهاي آنها را به غنيمت گرفتند. حسن پادشاه با مشاهده شجاعت و دلاوري دو خواهرزاده خود، امير رستم و سلطان حيدر، دختر كوچكترش بنام مرضيه سلطان را بعقد امير رستم درآورد و امير سلمان خليفه حاصل اين ازدواج است و دختر بزرگ خود را نيز كه خديجه سلطان نام داشت بعقد سلطان حيدر صفوي درآورد كه حاصل آن ازدواج نيز شاه اسماعيل است. بدين ترتيب معلوم مي شود كه سلمان خليفه دنبلي و شاه اسماعيل صفوي خاله زاده بوده اند.

كلانتر ضرابي مينويسد:«در نهصد و ده هجري با سلطان حيدر صفوي در داغستان جنگي اتفاق افتاد. (شاهوردي بيگ) ميرميران و سردار كل عساكر منصوره صفويان بود. سپاه خصم را منهزم ساخته تعاقب نمودند. در لب رودخانه قونوق كه شطي عظيم است تيري بسلطان حيدر رسيد به آب قونوق زد كه بگذرد، غرق گشت. امير شاهوردي خان با چند سوار از جوانان دنبلي به آب تاخت كه او را دريابد، خود نيز غرق شد و از قفاي شاه برفت.» 

بر طبق مندرجات تاريخ شرفنامه در سال 872 خورشيدي جنگ سختي بين سلطان حيدر صفوي و يكي از سلاطين داغستان واقع شد و سلطان حيدر شكست خورد و با امير رستم در رودخانه كر در مجاورت ميدان جنگ  غرق شدند . جسد آنها را از آب بيرون آورده امير رستم را بر طبق وصيتش در قريه نازك كه قشلاق دنبلي ها بود دفن نمودند و بر قبر وي بارگاهي بنا نمودند كه آثار آن باقي است تاريخ وفات امير رستم بر روي سنگ مزارش درج گرديده است .