دوهفته نامه دارالصفا

روش ها و ويژگي‌هاي مطالعه

ولي طالبي ـ كارشناس ارشد علوم تربيتي

خانواده هاي بزرگوار و دانش آموزان عزيز، با توجه به شروع سال تحصيلي جديد و لزوم برنامه ريزي و آمادگي دانش‌آموزان براي داشتن اوقات پربار، در طي چند جلسه تلاش خواهيم كرد به بررسي مفصل روش ها و ويژگي هاي مطالعه و تحصيل موفقيت آميز بپردازيم. شما همشهريان محترم مي‌توانيد هر گونه پيشنهاد و انتقاد يا سوالات مختلف در زمينه هاي تربيتي و تحصيلي را از طريق تلفن الو اورين(2356700) با ستون پيام مشاور در جريان بگذاريد.

ويژگي هاي مطالعه: هر دانش آموز جهت مطالعه موفقيت آميز بايد حد اقل هريك از شرايط زير را داشته باشد:

1ـ داشتن انگيزه قوي براي مطالعه 2ـ داشتن اهداف عالي و مهم از مطالعه 3ـ داشتن برنامه و روش مطالعه 4ـ داشتن اعتماد به نفس قوي 5ـ داشتن اراده و پشتكار سطح بالا

دانش آموزان عزيز احتمالاً شما نيز بارها  از زبان خود يا دوستانتان جملاتي نظير اين را شنيده ايد كه: من هر چقدر مطالعه مي كنم آنطور كه بايد ياد نمي گيرم ياوقتي به كتاب نگاه مي كنم حواسم جاي ديگري است. حتي بعضي از دوستان در شروع به مطالعه نيز مشكل دارند و كار را به امروز و فردا واگذار مي كنند(عدم انگيزش تحصيلي). وقتي از اين قبيل افراد دليل ضعف در مطالعه را جويا مي شويم يا خودشان علت را به درستي نمي دانند و يا اظهار مي كنند كه مثلاً از درس خوشم نمي آيد؛ پدر و مادرم مرا مجبور به درس خواندن مي‌كنند يا اين كار فايده اي براي من ندارد(نداشتن هدف). دلم مي خواهد درس بخوانم اما نمي دانم چطور مطالعه كنم كه استفاده زيادي از اوقات مطالعه خود داشته باشم(عدم برنامه و روش مطالعه).

عده اي از دانش آموزان نيز اظهار مي دارند مثلاً من برنامه مطالعه دارم و روش  مطالعه هم مي دانم اما فكر مي كنم اين كار از عهده من خارج است يا اصلاً من هوش و حواس خوبي ندارم و اگر مطالعه هم بكنم نتيجه اي نخواهم گرفت(عدم اعتماد به نفس). و بالاخره با داشتن همه شرايط فوق به خاطر ضعف روحيه و ساير مشكلات خانوادگي و فردي و غيره دچار افسردگي جسمي و روحي بوده و (اراده و پشتكار) لازم براي مطالعه را در خود نمي يابند.

روش ها و ويژگي هاي مطالعه1

انگيزش تحصيلي: انگيزه نيرويي است كه انسان را به سوي هدف و فعاليت  خاصي سوق مي دهد. انگيزه هاي مختلف فعاليت هاي متفاوتي را به دنبال دارند. مثلاً انگيزه گرسنگي در اثر سوخت و ساز بدن و ضعف و نياز بدن براي تأمين انرژي مورد نياز اعضا و اندام‌هاي آن به وجود مي آيد و انسان را به فعاليت براي يافتن غذا وا مي دارد.

انگيزه ها را به طور كلي مي توان به دو نوع دروني و بيروني تقسيم كرد:

انگيزه هاي دروني در اثر نياز هاي جسمي و رواني و در وجود خود انسان شكل مي گيرند و تا رفع اين نيازها و انجام فعاليت هاي مربوطه انسان آرام نمي گيرد. مثلاً احساس نياز دانش آموز به اينكه در اثر تحصيل به شغل و زندگي خوبي برسد يك انگيزنده دروني است.

انگيزنده هاي بيروني در اثر پاداش ها و مشوق هاي مادي و معنوي خارج از وجود انسان و با دخالت ديگران ايجاد مي گردند و فرد را به سوي فعاليت هاي خاصي هدايت مي‌كنند.مثلاً وعده خريد كامپيوتر براي دانش آموز در صورت قبولي از امتحانات يك انگيزنده بيروني است.

نكته قابل توجه در مورد انگيزنده هاي دروني و بيروني ميزان تأثيرگذاري آن بر فعاليت ها و همچنين مدت زمان و تداوم اثر گذاري آنها مي باشد. در اين مسئله كه هردو انگيزه هاي دروني و بيروني بر فعاليت هاي مطالعه و تحصيل دانش آموزان تأثير داشته و مكمل همديگر مي باشند ترديدي نيست اما بايد دانست كه براي سنين پايين يعني دوره هاي ابتدايي و راهنمايي تحصيلي انگيزنده هاي بيروني بيشتر تأثير گذار مي باشند. مثلاً يك دانش آموز دوره ابتدايي را با وعده خريد يك بسته مداد رنگي و يا لباس و غيره مي توان تا مدت زمان طولاني به فعاليت و مطالعه مشغول داشت و دانش آموز سال اول يا دوم راهنمايي شايد با وعده خريد يك دستگاه دوچرخه در آخر امتحانات به حد اكثر ميزان فعاليت و مطالعه واداشت. اما در اواخر دوره راهنمايي و طول دوره دبيرستان وضعيت انگيزشي دانش آموز تغيير مي يابد.

در اين مرحله از زندگي و تحصيل و با توجه به شرايط و ويژگي هاي دوره بلوغ و رشد سريع جسمي و ذهني، شايدانگيزنده هاي بيروني تأثير كمتري در انگيزش تحصيلي دانش‌آموزان داشته‌باشند. زيرا ازيك طرف بيشتر نياز هاي مادي آنان بر طرف شده و يا خاصيت بر انگيزندگي خود را از دست داده اند(خانواده هاي مرفه) و از طرف ديگر دانش‌آموزان بر اثر رشد ذهني و عقلي مي فهمند كه بعضي از وعده ها عملي نمي‌باشند. لذا در دوره متوسطه بايد انگيزنده‌هاي دروني بيشتر مورد توجه مربيان، معلمان، اولياء و دانش‌آموزان قرار گيرد.

 با توجه به مطالب فوق در مورد انگيزش تحصيلي، حال اين سوال مطرح مي شود كه در دوره دبيرستان از چه روش هايي مي توان در دانش آموز انگيزش دروني براي مطالعه ايجاد كرد (البته انگيزه هاي بيروني و تشويق هاي مادي و معنوي والدين و خانواده و مدرسه هم بهتر است براي تقويت انگيزنده هاي دروني به كار گرفته شوند) به طوري كه بدون نياز به وعده ها و پاداش ها ويا زور و اجبار و تمناي والدين، دانش آموز به وظايف تحصيلي و مطالعه خود بپردازد.